80 godina Citroënovog Traction Avanta
80 godina Citroënovog Traction Avanta
Kada je Citroën Traction Avant najavljen, francuski magazin Le Journal proglasio ga je toliko novim, drskim i odvažnim, tako drugačijim od svega do sada napravljenog, da se jedino može opisati kao senzacionalan!
Od pada do prosperiteta
Kako se najbolje stvari često dešavaju tek kada dotaknemo dno, tako i ova priča ima težak početak. Naime, 1929. godina je donela pad berze na Vol Stritu, što se ubrzo zatim odrazilo i na ostatak sveta. Iako veoma snažna u to vreme, ni kompanija Citroën nije ostala imuna na poremećena kretanja novca i dobara, ali i pored toga uspeva da se reorganizuje i tržištu ponudi novi model. Optimizam je bio kratkog daha, jer nedugo zatim zapada u još veće dugove i dolazi do ivice koju su mnogi drugi proizvođači prešli i nikada se nisu vratili.
Zahvaljujući tadašnjim francuskim kapitalistima i njihovim kolonijalno-izrabljivačkim tendencijama, tadašnji Michelin je kontrolisao ogromne plantaže kaučuka u Vijetnamu, što im je uz radnu snagu koja je posao opisivala kao pakao na zemlji omogućilo baš ono što je jednoj kompaniji potrebno da prosperira kada je na sceni finansijska kriza. Bilo kako bilo, Citroën kao finansijsko siroče tada usvaja dobrostojeći Michelin, koji im je kupovinom postao i bivao roditelj sve do 1976. godine. Najznačajniji period te saradnje desio se na samom početku kada je nastupila eksplozija prosperiteta, ne samo za pomenute dve firme, već i za celokupno buduće tržište automobila.
Francuska revolucija
Sve je počelo angažovanjem francuskog inženjera Andrea Lefebvrea čija karijera zapisuje pionirske korake u avioindustriji, dok se kasnije proslavio i kao trkač sa ubeleženom pobedom na Reliju Monte Karlo 1927. godine. Godinama nakon što ga je imenjak André Citroën doveo u svoju kompaniju 1933, njegovu karijeru automobilskog dizajnera proslavila je saradnja sa Flaminijom Bertonijem, sa kojim zajedno stoji iza inženjerskih rešenja i linija Spačeka, Ajkule i simpatično-ružnog Citroënovog kombija HY.
Pomen reči Revolucija nas čisto inertnim razmišljanjem prirodno vodi u Francusku, međutim nije samo Maksimilijan Robespjer ime za koje ćemo vezivati Francusku revoluciju. Na Pariskom salonu, 1934. godine, prisutni su ugledali automobil potpuno drugačiji od svega viđenog. Aerodinamički izgled sa visinom nižom i do 20cm od svojih prethodnika i konkurencije, monokok ili samostojeća jednodelna karoserija, limarija koja je po prvi put spajana elektrolučnim zavarivanjem, nezavisno torziono vešanje, hidraulična kočnica, ventili u glavi motora, upravljač sa nazubljenom letvom i, naravno, pogon na prednje točkove, po kome je i dobio naziv. Za ljubitelje istorijskih činjenica zanimljivo je pomenuti i hidropneumatsko vešanje koje je bilo razvijeno upravo za ovaj model, a kasnije proslavilo popularnu Ajkulu i Žabu, tj. Boginju i Ideju.
Napredni pogon
Istorija i automobilska industrija ne mogu da mu izdaju sertifikat koji kaže da se zaista radi o prvom automobilu sa prednjim pogonom, ali stručna javnost, automobilski poznavaoci i više od 750.000 komada napravljenih do 1957. godine mogu da mu odaju počast kao prvom automobilu koji je omasovio taj koncept. Uz napredni pogon i lakšu karoseriju, TA je od osnovnog 7a modela sa 1.3 litarskim motorom izvlačio najveću moguću brzinu od oko 90 km/h sa prosečnom potrošnjom od 10 litara što je u to vreme bilo sasvim prihvatljivo. Prva godina proizvodnje donela je još dva motora, od 1.529 u modelu 7b i 1.628 kubika kod onog nazvanog 7c. Kasnije pravljeni sa 1.911 cm³ nosio je fabričku oznaku 11, dok je onaj najsnažniji V6 sa 2.867 cm³ motorom etiketiran kao 15. Nijedna od tih oznaka fabričke nomenklature nije zaživela u javnosti kao ni planirane varijante sa 3,8l V8 motorom i automatskim menjačem koji je odbačen kao nepouzdan.
Zanimljivija fabrička podela odnosila se na varijante njegove karoserije i veličinu u startu prostrane i udobne putničke kabine. Početnoj limuzina verziji kasnije su se pridružili kupe i kabriolet sa sklopivom zadnjom klupom, kao i produžena varijanta Combi, odnosno Commerciale, koja je sadržala tri reda sedišta za ukupno devet putnika. Međutim, nakon pauze u proizvodnji tokom Drugog svetskog rata, poslednja dva nisu više silazila sa pokretnih traka.
Dugovečnost
Citroën Traction Avant se pokazao kao veoma istrajan i pouzdan automobil od samog početka. Iste godine kada se desila i njegova svetska premijera, davno pre modernih testova sudara i izdržljivosti, TA je bacan sa litice visoke oko deset metara, gde se dočekao na prednji deo i osim nekoliko beznačajnih oštećenja, automobil netaknute putničke kabine je bio sposoban da odmah nastavi put. Možda takav test nekome deluje kao beznačajan, ali ga automobili tadašnje konkurencije nisu prošli.
Pouzdanost mu je dodelila i kultni status u francuskom Pokretu otpora, ali je bio omiljen i kod supranika, nacista. Nisu samo zaraćene strane uživale u blagodetima sigurne vožnje jer su ga ujedno obožavali i gangsteri, posebno verziju sa V6 2.9 litarskim motorom s kojom su pri 130 km/h momke u plavom lako ostavljali u prašini, daleko iza sebe. Zbog brzine i izraženijeg luksuza ova varijanta je proglašena Kraljicom brzine, tj. Reine de la Route na francuskom.
I danas važi za postojan automobil, pa je tako 2002. godine organizovana vožnja od Los Anđelesa do Njujorka u kojoj je 30 Traction Avanta započelo, ali i završilo putovanje bez ijednog kvara. Bezmalo primeraka je preživelo do danas, od kojih se najstariji, sa brojem šasije AZ-00-18, čuva u polurasklopljenom stanju u Citroënovom muzeju u Parizu. Najstariji primerak koji se i dalje vozi nosi broj šasije AZ-00-21 i restauriran je 2005. godine u Holandiji, a za nas je posebno zanimljivo što se danas nalazi u Sloveniji kod izvesnog gospodina Kavčića.
Filmska zvezda
Zapažene su i njegove filmske uloge, uglavnom one u kojima tokom nekoliko sekundi pojavljivanja najbolje dočarava vreme i situacije u kojima se radnja filma dešava. Tako ga, osim u filmovima koji za temu imaju bilo šta vezano za period Drugog svetskog rata, filmofili pamte i po ulozi u Džejmsu Bondu u „Iz Rusije s ljubavlju“, dok su ga ovdašnji kinematografi prikazali u seriji Povratak otpisanih i filmovima Balkan Express, Grlom u jagode, Pljačka Trećeg Rajha itd.
Osamdeset godina nakon početka proizvodnje nečega što je u svoje vreme daleko preteklo koncept kočija sa motorom, Citroën će obeležiti od marta do juna tekuće godine, prikazivanjem modela Traction Avant Sans Frontières 11BL iz 1955. godine na Jelisejskim poljima, od 7. do 8. juna na legendarnoj stazi Monleri u predgrađu Pariza, od 8. do 10. avgusta na stazi u Le Manu, na izložbi u Lionu od 7. do 9. novembra i poslednje ali i najzanimljivije, od 13. do 14. septembra u Fert Vidamu gde će biti održan najveći ovogodišnji skup ljubitelja TA, gde se očekuje preko 800 primeraka ovog revolucionarnog vozila.
Izvori: wikipedia.org, honestjohn.co.uk
Naslovna fotografija i galerija: autowp.ru
1 Comment
http://produktesein.blogspot.com/2010/07/schwarze-diva.html